| Abstract | Od osnutka Informacionoga biroa komunističkih i radničkih partija (Informbiroa) 1947. pa sve do
smrti sovjetskoga čelnika Josifa Visarionoviča Staljina 1953. odnosi Federativne Narodne Republike
Jugoslavije (FNRJ; dalje: Jugoslavije) i Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR; dalje:
Sovjetskoga Saveza) bili su složeni. Početni iznimno dobri odnosi tijekom kojih se središte
spomenute međunarodne komunističke organizacije nalazilo u Beogradu izmijenili su se do
neprepoznatljivosti te su doveli do isključenja Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) iz Informbiroa
u lipnju 1948., odnosno nepunih godinu dana nakon osnutka te organizacije. Isključenje KPJ iz
navedene zajednice komunističkih partija uzrokovalo je prekid međupartijskih odnosa. Međudržavni
odnosi Jugoslavije i Sovjetskoga Saveza nastavljeni su kroz čitavu 1948. i veći dio 1949. Tek
raskidom Ugovora o prijateljstvu, uzajamnoj pomoći i suradnji između dviju država, protjerivanjem
jugoslavenskoga veleposlanika iz Moskve te donošenjem druge rezolucije Informbiroa, bili su
prekinuti odnosi između dviju država. Sva tri čina potaknuo je Sovjetski Savez. Ključna godina za
razumijevanje odnosa između dviju država bila je 1949., a ne 1948., kako je uvriježeno mišljenje.
Razdoblje uzajamnih napetih odnosa promijenilo se nakon smrti sovjetskoga državnika Josifa
Staljina 1953. Nakon Staljinove smrti, ubrzo se u rujnu 1953. zbila obnova diplomatskih odnosa
između dvije zemlje. Tada je, nakon četiri godine izbivanja, ponovno u Moskvu stigao jugoslavenski
veleposlanik. Nakon toga su i ostale zemlje pod sovjetskim nadzorom obnovile diplomatsku suradnju
s Jugoslavijom, koja je bila narušena kao što je bio slučaj i sa Sovjetskim Savezom. U razdoblju od
isključenja KPJ iz Informbiroa do Staljinove smrti napeti međusobni odnosi očitovali su se poglavito
sovjetskim političkim napadima putem medija, posredstvom montiranih sudskih procesa i
kontroliranoga tiska, zatim sovjetska ekonomska blokada prema Jugoslaviji i graničnim incidentima
Jugoslavije sa susjednim državama pod sovjetskim patronatom. Unatoč iznimno napetim odnosima
između država tijekom cijele 1948. i dio 1949. jugoslavensko vodstvo je u važnijim
vanjskopolitičkim događajima zauzimalo prosovjetsko stajalište, neovisno o tome što su Sovjeti
usporedno s time vodili političku kampanju protiv tog istoga vodstva. Taj nesklad između
konfrontacije dviju država na jednoj razini, uz istodobnu istovjetnost političkih stajališta (različita
gledanja na građanski rat u Grčkoj, na pitanje Trsta i Koruške, pitanje federacije s Bugarskom i
Albanijom) na drugoj razini, ukazuje na to da se, suprotno dosadašnjim historiografskim tvrdnjama,
odnos Jugoslavije i Sovjetskoga Saveza u navedenome razdoblju ne može pojednostavljeno definirati
kao „sukob“. Njihov odnos može se definirati kao „razmimoilaženje” u stavovima koje se tek krajem
1949. izrazito produbilo prekidom diplomatskih odnosa i smanjenim opsegom ekonomskih ugovora
te sučeljavanjem na političkoj pozornici Organizacije Ujedinjenih naroda (OUN), što se može okarakterizirati kao svojevrsni “sukob nižega intenziteta” |
| Abstract (english) | From founding of the Information Bureau of the Communist and Workers' Parties (Informbiro) in
1947 until the death of the Soviet leader Joseph Vissarionovich Stalin in 1953, the relations between
the Federal People's Republic of Yugoslavia (FPRY) and Union of Soviet Socialist Republics (USSR)
were complex. The initial very good relations, where Belgrade was the centre of the said international
communist organization, changed beyond recognition and resulted with the expulsion of Communist
Party of Yugoslavia (CPY) from the Informbiro in June 1948, only a year after the organization was
founded. Expulsion of the CPY from that community of communist parties caused the severance of
relations between the parties. Interstate relations between Yugoslavia and the Soviet Union were
continued throughout 1948 and most of 1949. Relations between the two countries were interrupted
by the termination of the Agreement on Friendship, Mutual Assistance and Cooperation between the
two countries, the expulsion of the Yugoslav ambassador from Moscow, and the adoption of the
second resolution of the Informbiro. All three actions were initiated by the Soviet Union. The key year
for understanding the relationship between the two countries was 1949, not 1948, as is the popular
opinion. The period of mutually tense relations changed after the death of the Soviet statesman Joseph
Stalin in 1953. Soon after Stalin's death, in September 1953, the restoration of diplomatic relations
between the two countries took place. Then, after four years of absence, the Yugoslav ambassador
returned to Moscow again. After that, other countries under Soviet control renewed diplomatic
cooperation with Yugoslavia, which had been disrupted, as was the case with the Soviet Union. In the
period from exclusion of the CPY from the Informbiro until Stalin's death, strained mutual relations
were manifested mainly in Soviet political attacks through the media, through staged trials and
controlled press, then the Soviet economic blockade of Yugoslavia and border incidents between
Yugoslavia and neighboring countries under Soviet patronage. Despite the extremely tense relations
between the countries during the whole of 1948 and part of 1949, the Yugoslav leadership took a proSoviet position in major foreign policy events, regardless of the fact that the Soviets simultaneously
conducted a political campaign against that same leadership. This discrepancy between the
confrontation of the two countries on one hand, with the simultaneous identity of political positions
(different views on the civil war in Greece, question of Trieste and Carinthia, question of the federation
with Bulgaria and Albania) on the other, indicates that, contrary to historiographical views on this
topic, the relationship between Yugoslavia and the Soviet Union in the mentioned period cannot be simply defined as a "conflict". Their relationship can be defined as a "divergence" in attitudes which
significantly deepened in 1949 by the break of diplomatic relations and the reduced scope of economic
objections, as well as confrontation on the political stage of the United Nations Organization (UN), which can be characterized as a kind of "conflict of lower intensity". |
