| Abstract | Unazad zadnjih pedeset godina, područje anestezije se proširilo izvan samog intraoperativnog djelovanja na tri razine- preoperativno, intraoperativno i postoperativno zbrinjavanje pacijenta. Tako i perioperativna kontrola boli uključuje tri komponente - preoperativnu kontrolu bolu, intraoperativnu kontrolu bolu i postoperativnu kontrolu boli. Preventivna analgezija je pojam koji u kliničkim krugovima često zamjenjuje stari pojam preemptivne analgezije (čije je značenje uže), a odnosi se na administriranje analgetika, u bilo kojem perioperativnom trenutku i režimu, s ciljem kontrole boli, sprječavajući centralnu senzitizaciju i pojavu hiperekscitabilnosti. Opcije tretiranja perioperativne boli uključuju sistemnu (opioidi i neopioidi) analgeziju te regionalne tehnike analgezije kao što su neuoraksijalne i preiferne. Sistemne tehnike analgezije uključuju raznoliko administriranje opioida: oralno i intravenski kao dva najčešća načina; supkutano, transkutano, transmukozno te intramuskularno. Dva su oblika korištenja opioida u perioperativnoj kontroli boli- PRN (prescribed on as-needed) koji je tradicionalan pristup te PCA (patient-controlled analgezija), prilikom kojeg, nakon pojave boli, pacijent sam sebi administrira analgetik te nakon smanjenja/nestanka boli više ne postoji potreba za analgetikom. U sklopu sistemne periopeprativne analgezije administriraju se i neopioidni lijekovi (NSAID, ketamin, gabapentanoidi, tramadol). Nesteroidni protuupalni lijekovi koriste se kao oralni ili intravenski pripravci, sami ili u sklopu multimodalne analgezije kombinirani uz opioide ili lokalne anestetike. Regionalne tehnike kontrole boli uključuju neuroaksijalne tehnike analgezije, primarno epiduralnu, te periferne tehnike. Koristeći kontinuiranu epiduralnu analgeziju, putem epiduralnog katetera, moguće je administrirati više vrsta lijekova: lokalne anestetike, opioide, kombinaciju lokalnih anestetika i opioda te adjuvantne lijekove poput klonidina i epinefrina. U sklopu epidurane alangezije, također se opisuje i PCA. U neuroaksijalne tehnike analgezije pripada i intratekalna primjena lijekova, načešće opioida. Periferna regionalna analgezija uključuje periferne tehnike poput blokade brahijalnog pleksusa, lumbarnog pleksusa, femoralnog pleksusa i drugih, a lijekovi se mogu administrirati u sklopu kontinuirane infuzije (kroz periferne živčane katetere) ili jednostruke injekcije. Od ostalih tehnika liječenja perioperativne boli, izdvaja se TENS. |
| Abstract (english) | In the last fifty years, the field of anesthesia has expanded onto three levels- preoperative, intraoperative and postoperative level of patient care. According to that, perioperative pain management consists of three components- preoperative pain management, intraoperative pain management and postoperative pain management. Preventive analgesia, a term which is replaced with a new one- preemptive analgesia, refers to administration of analgetics, in any given moment and any possible regime in perioperative setting, in order to provide analgesia by preventing the onset of central sensitization and hyperexcitability. The range of options for treating perioperative pain includes: systemic analgesia and nonsystemic regional techniques such as neuroaxial and peripheral ones. Systemic technique includes opioid administration in various forms: oral or intravenous form which are the two most common routes of administration, subcutaneous, transcutaneous, transmucosal and intramuscular. PRN (prescribed on as-needed) is a traditional opioid regime, while PCA (patient controlled analgesia) is a modern one,characterized by patient's self-administration of analgetics. Nonopioid drugs, such as NSAIDs, are also used as a part of systemic analgesia. NSAIDs are usually used alone, as a single therapy, or combined with opioids and local anesthetics. Regional tehniques include neuroaxial tehniques, primarly epidural one, and peripheral tehniques. Neuroaxial tehniques include epidural and intrathecal route of administration, which allow application of various types of analgesic drugs: local anesthetics, opioids, combination of local anestehtics and opioid, and adjuvants like clonidine and epinephrine. Periferal regional analgesia includes periferal tehniques such as: brachial plexus block, lumbar plexus block, femoral plexus block etc. Other perioperative pain management techniques include TENS as the most prominent one. |
