Sažetak | Veza nadzora i kinematografije duga je, kompleksna i usko isprepletena; politike nadzora pregovarane su na filmskom platnu od njegovih najranijih početaka. Imaju li se na umu različite prakse nadgledanja drugih s nekom svrhom, nadzor je zapravo star koliko i ljudska povijest.1 Oduvijek je prisutan na filmu i kroz film, ali u različitim formama i na različite načine. Proučavan kroz teorijski aparat psihoanalize i filmske teorije u obliku voajerizma, kroz Studije nadzora i sociološku prizmu teoretskih kretanja, kroz medijsku teoriju i manifestacije u domeni mreže i televizije, vrlo malo istraživanja nadzora seže dublje u teoriju od njegove prisutnosti u fabularnom toku filma. Sljedeći tekst bavi se upravo takozvanom kinematografijom nadzora te naracijom nadzora i nadzornom slikom kao njenim bitnim sastavnicama. Razlikuju se filmovi o nadzoru (»movies about surveillance«) i nadzorni narativi (»surveillance narratives«), no budući da se oni pretapaju i fluidni su u teoretskim razmatranjima, spominje se i hibridizacija nadzornog narativa. 2 Prvi se proučavaju u okviru žanrovske diferencijacije distopijskih predložaka i paranoidnih trilera, te figuracije dijegetske slike nadzora koju je moguće razlikovati od klasičnog narativnog tijeka, dok drugi utjelovljuju filmove koji inkorporiraju nadzornu retoriku iz razlitičitih ideoloških kuteva, što ovisi o mnogim društvenim, socio političkim, kulturalnim, povijesnim zavisnostima. Potonji pregovaraju s nadzorom kao instancom koja intervenira u samu strukturu filma, gdje se susreću nove paradigme, obrću subjektne pozicije, preispituju relacije subjekt/objekt, stvarno/fikcionalno, stvarno/viđeno, prostorno/temporalno, dijegetsko/ekstradijegetsko. Nadzorne slike tu figuriraju kao mutirana dimenzija koja zamagljuje ontološke razine gledanja, a posredovana je drugačijim politikama prikazivanja koje evoluiraju kroz film. Kao vrhunac nadzorne priče i njene reprezentacije na platnu uzet je digitalni ''Timecode'' Mikea Figgisa, na čijem semiotičkom i kinematografskom višku je najevidentnija proliferna instanca nadzornih praksi unutar kinematografije i njena semantička slojevitost. |