| Sažetak | This study provides a thorough examination of the Upper Miocene sandstones in the North Croatian Basin, critical sandstone reservoirs for oil and gas in Croatia and the wider Pannonian Basin System in Central Europe. Despite their longstanding role in hydrocarbon production and potential for new energy initiatives like carbon capture and geothermal projects, their sedimentary provenance and diagenesis remained largely unexplored. The research focuses on the Upper Miocene sandstones from cores of exploration wells in the Sava and Drava depressions. Various methods, including petrographic, SEM-EDS, geochemical, heavy mineral, XRD, and Raman spectroscopic analyses, alongside petrophysical measurements, were employed to characterize the sediments. Results reveal a carbonaticlastic feldspatho-litho-quartzose (fLQ) composition, with carbonate, metamorphic, and plutonic rock fragments, among quartz and feldspar, primarily sourced from the Eastern Alps (ALCAPA tectonic mega-unit), with the predominant Austroalpine nappe. Heavy mineral assemblages are dominated by almandine-rich garnet, with apatite, epidote, tourmaline, rutile, zircon, staurolite, zoisite, and clinozoisite, indicating detrital supply from low to medium-grade metamorphic source rocks. Higher Ca and Mg concentrations than in the Upper Continental Crust (UCC) standard reflect abundant limestone and dolostone rock fragments and carbonate cements. Consistent grain sizes, modal compositions, and diagenetic alterations were observed across both depressions. Mechanical and chemical compaction, with cementation by carbonate minerals (particularly calcite and Fe-dolomite/ankerite), quartz, and clay minerals (including illite, chlorite, kaolinite, and mixed-layered species), significantly affect reservoir quality and hydrocarbon productivity. Primary intergranular porosity reduction with depth, coupled with secondary porosity, resulting from dissolution processes, and microporosity, influences overall reservoir quality. This research enhances understanding of source-to-sink model of the Late Miocene Lake Pannon drainage system and the evolution of the south-western Pannonian Basin System. Strikingly similar detrital signatures observed in both depressions suggest a shared origin within the lake’s depositional setting characterized by the same sediment-dispersal system, possibly linked to Palaeo-Sava and/or Palaeo-Drava rivers. The study distinguishes the Upper Miocene reservoirs from other sedimentary units within the basin, informing about regional geological dynamics and supporting future exploration projects, with implications for hydrocarbon exploration, energy transition, and environmental sustainability efforts. |
| Sažetak (hrvatski) | Istraživanje pruža sveobuhvatnu analizu gornjomiocenskih pješčenjaka iz Sjevernohrvatskog bazena, ključnih pješčenjačkih ležišta nafte i plina u Hrvatskoj te širem Panonskog bazenskog sustava unutar Srednje Europe. Unatoč njihovoj dugogodišnjoj ulozi u proizvodnji ugljikovodika i potencijalu za nove energetske inicijative, poput zbrinjavanja ugljikovog dioksida i geotermalnih projekata, njihova provenijencija sedimenata i dijageneza nedovoljno su istraženi. Istraživanje se usredotočuje na gornjomiocenske pješčenjake iz jezgara istražnih bušotina u Savskoj i Dravskoj depresiji. Različite metode, uključujući petrografsku, SEMEDS, geokemijsku, analizu teških minerala, XRD i Raman spektroskopsku analizu, uz petrofizikalna mjerenja, korištene su za karakterizaciju sedimenata. Rezultati otkrivaju karbonatno-klastični feldspatno-litično-kvarcni (fLQ) sastav s karbonatnim, metamorfnim i plutonskim fragmentima stijena koji, uz kvarc i feldspate, potječu iz područja Istočnih Alpa (tektonske mega-jedinice ALCAPA), uključujući dominantnu austroalpsku navlaku. Asocijacijom teških minerala dominiraju granati obogaćeni almandinskom fazom, uz apatit, epidot, turmalin, rutil, cirkon, staurolit, zoisit i klinozoisit, koji ukazuju na detritalni izvor iz metamorfnih stijena niskog do srednjeg stupnja metamorfizma. Povišene koncentracije Ca i Mg u odnosu na standard gornje kontinentalne kore (Upper Continental Crust, UCC) odražavaju obilje fragmenata vapnenaca i dolomita te karbonatne cemente. Uočene su postojane veličine zrna, modalni sastavi i dijagenetske promjene u obje depresije. Mehanička i kemijska kompakcija, uz cementaciju karbonatnim mineralima (posebno kalcitom i Fedolomitom/ ankeritom), kvarcom i mineralima glina (uključujući ilit, klorit, kaolinit i miješano-slojne vrste), značajno utječu na kvalitetu ležišta i ugljikovodičnu produktivnost. Redukcija primarne međuzrnske poroznosti s dubinom, zajedno sa sekundarnom poroznosti, koja proizlazi iz procesa otapanja, te mikroporoznosti, utječe na ukupnu kvalitetu ležišta. Istraživanje omogućuje poboljšano razumijevanja source-to-sink modela jezera Panon iz kasnog miocena i razvoj jugozapadnog dijela Panonskog bazenskog sustava. Izrazito slični detritalni signali uočeni u obje depresije sugeriraju zajedničko podrijetlo pješčenjaka unutar taložnog okoliša jezera, koji je karakteriziran istovjetnim sustavom donosa i disperzije sedimentnog materijala, vjerojatno povezanog s paleo-Savom i/ili paleo-Dravom. Istraživanje omogućuje razlikovanje gornjomiocenskih pješčenjačkih ležišta od drugih sedimentnih jedinica unutar bazena, pružajući podatke o regionalnoj geološkoj dinamici i podržavajući buduće istraživačke projekte, s implikacijama na istraživanje nafte i plina, energetsku tranziciju i nastojanja u vezi održivosti okoliša. |
