| Sažetak | Jetra ima ključne funkcije poput obrade i skladištenja aminokiselina, ugljikohidrata, lipida, vitamina i minerala, te sinteze važnih plazmatskih proteina. Jetrene bolesti, uključujući virusne, autoimune, toksične, genske i onkološke, mogu uzrokovati oštećenje stanica i poremećaj funkcije. Laboratorijske pretrage, koje uključuju mjerenje bilirubina, aminotransferaza i alkalne fosfataze u serumu pomažu u dijagnostici. Aminotransferaze su osjetljivi pokazatelji oštećenja jetre i obično su povišene u različitim jetrenim poremećajima, uključujući hepatitis, cirozu, srčano zatajenje, infekcije i alkoholnu bolest jetre. Aktivnost ALT (alanin aminotransferaza) u serumu povećava se kod bolesti hepatobilijarnog trakta, najviše pri akutnom virusnom hepatitisu.Visoke razine ALT-a nalaze se kod nekroze jetrenih stanica, šoka, traume mišića i miokarditisa. Alkalna fosfataza (ALP) prisutna je u mnogim tkivima, posebno u kostima, jetri, posteljici, bubrezima i probavnom traktu. ALP je važna za dijagnostiku koštanih i jetrenih bolesti te bolesti žučnih vodova. Hepatocelularne bolesti i virusni hepatitisi manje povisuju ALP, dok kolestaza značajno povećava ALP. GGT (gama- glutamil transferaza) se koristi za potvrdu porasta ALP-a kod jetrenih bolesti. Aktivnost GGT- a može se značajno povećati kod virusnog hepatitisa, kroničnog hepatitisa, ciroze jetre, opstruktivnog ikterusa i pankreatitisa. Alkohol i neki lijekovi mogu također povisiti GGT. Mjerenje 5' nukleotidaze koristi se za razlikovanje hepatobilijarnih bolesti, osobito kad je ALP povišen, ali drugi jetreni testovi su normalni. Albumin, najvažniji plazmatski protein, sintetizira se isključivo u jetri. Smanjena koncentracija ukazuje na smanjenu sintetičku funkciju jetre, ali može biti posljedica drugih stanja poput zloćudnosti, malnutricije ili trudnoće. Protrombinsko vrijeme (PV) ključno je za procjenu vanjskog puta zgrušavanja krvi. Produženo PV može ukazivati na hipovitaminozu K, jetrenu bolest ili terapiju varfarinom. PV je korisniji od albumina za procjenu sintetičke funkcije jetre kod akutnih bolesti. Bilirubin je važan za dijagnostiku jetrene funkcije, hemolitičke anemije i žutice. Klinički relevantne pretrage uključuju ukupni, konjugirani i nekonjugirani bilirubin u serumu te bilirubin i urobilinogen u mokraći. Daljnja laboratorijska obrada uključuje pretrage za razlikovanje uzroka bolesti, poput virusnih i tumorskih biljega, specifičnih proteina, autoantitijela i mikroelemenata. Nasljedne bolesti, poput Wilsonove bolesti i hemokromatoze, dijagnosticiraju se specifičnim pokazateljima u serumu, mokraći ili jetrenom tkivu. α-fetoprotein (AFP) je koristan za dijagnostiku primarnih i metastatskih tumora jetre. Povišene vrijednosti AFP nalaze se kod 70% oboljelih od hepatocelularnog karcinoma (HCC). Pacijentima s cirozom jetre ili kroničnim hepatitisom preporučuje se mjerenje AFP-a svakih šest mjeseci radi praćenja rizika od razvoja HCC-a. |
